ΠΕΤΡΕΣ ΣΤΑ ΝΕΦΡΑ

Πέτρα στα νεφρά

Πέτρες στα νεφρά (λίθοι) είναι αποξηραμένα μεταλλικά κατάλοιπα που σχηματίζονται στα νεφρά. Ξεκινούν ως μικροσκοπικά σωματίδια και μικροί κρύσταλλοι και εξελίσσονται σε πέτρες με την πάροδο του χρόνου. Ο ιατρικός όρος για αυτήν την κατάσταση είναι η νεφρολιθίαση.

Οι νεφροί φιλτράρουν τα απόβλητα από το αίμα και τα προσθέτουν στα ούρα που παράγουν τα νεφρά. Όταν τα απόβλητα αυτά δε διαλυθούν πλήρως στα ούρα, είναι πιθανό να δημιουργηθούν κρύσταλλα και πέτρες στα νεφρά. Αυτές οι πέτρες μπορούν να μείνουν στο νεφρό για μεγάλο χρονικό διάστημα ή μπορεί να περάσουν από το νεφρό και να σφηνωθούν στο σωλήνα που μεταφέρει τα ούρα από τους νεφρούς στην ουροδόχο κύστη (ουρητήρα). Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, ο νεφρός μπορεί να πρηστεί και να χάσει τη λειτουργία του.

Σχηματισμός Πέτρας

Πέτρες στα νεφρά σχηματίζονται όταν υπάρχει υψηλό επίπεδο ασβεστίου (υπερασβεστιουρία), οξαλικό άλας (υπεροξαλουρία), ή το ουρικό οξύ (υπερουρικοζουρία) στα ούρα, έλλειψη κιτρικού στα ούρα, ή ανεπαρκής ποσότητα νερού στα νεφρά ώστε να διαλυθούν τα απόβλητα. Οι νεφροί πρέπει να διατηρούν επαρκή ποσότητα νερού στο σώμα ώστε να απομακρύνονται τα απόβλητα.

Εάν υπάρξει αφυδάτωση, τα υψηλά επίπεδα των ουσιών που δεν διαλύονται πλήρως (π.χ., ασβέστιο, οξαλικό, ουρικό οξύ) μπορούν να σχηματίσουν κρυστάλλους που συσσωρεύονται σιγά-σιγά και μετατρέπονται σε πέτρες στα νεφρά.

Τα ούρα κανονικά περιέχουν χημικά- κιτρικό, μαγνήσιο, πυροφωσφορικό- που εμποδίζουν το σχηματισμό κρυστάλλων. Τα χαμηλά επίπεδα αυτών των αναστολέων μπορεί να συμβάλλουν στο σχηματισμό των λίθων στους νεφρούς. Από αυτά, το κιτρικό θεωρείται ότι είναι η πιο σημαντικός αναστολέας.

Τύποι

Οι τέσσερις πιο κοινοί τύποι λίθων αποτελούνται από ασβέστιο, ουρικό οξύ, στρουβίτη και κυστίνη.

Πέτρες ασβεστίου

Περίπου το 85% των λίθων αποτελούνται κυρίως από ενώσεις ασβεστίου. Η πιο κοινή αιτία της παραγωγής πέτρας ασβεστίου είναι η περίσσεια ασβεστίου στα ούρα (υπερασβεστιουρία).

Η αυξημένη εντερική απορρόφηση του ασβεστίου (απορροφητική υπερασβεστουρία), υψηλά επίπεδα ορμόνης (υπερπαραθυρεοειδισμό), και η νεφρική διαρροή ασβεστίου (ελάττωμα νεφρού που προκαλεί υπερβολική ποσότητα ασβεστίου για να εισέλθει στα ούρα) μπορεί να προκαλέσουν υπερασβεστιουρία. Η παρατεταμένη αδράνεια αυξάνει επίσης τα επίπεδα ασβεστίου στα ούρα και μπορεί να προκαλέσει πέτρες.

Πέτρες ουρικού οξέος

Η πέψη παράγει ουρικό οξύ. Εάν η στάθμη του οξέος στα ούρα είναι υψηλή ή πάρα πολύ οξύ απεκκρίνεται, το ουρικό οξύ δεν μπορεί να διαλυθεί και οι πέτρες του ουρικού οξέος μπορούν να σχηματίστουν. Γενετικοί παράγοντες μπορεί να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη πετρών του ουρικού οξέος, ο οποίος είναι πιο συχνός τύπος στους άνδρες. Περίπου το 10% των ασθενών με νόσο πέτρας στα νεφρά αναπτύσουν αυτού του τύπου πέτρες.

Λίθοι στρουβίτη

Αυτό το είδος της πέτρας, που ονομάζεται επίσης λοιμώδης πέτρα, αναπτύσσεται όταν μια λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος (π.χ. κυστίτιδα) επηρεάζει τη χημική ισορροπία των ούρων. Τα βακτήρια στο ουροποιητικό σωλήνα απελευθερώνουν χημικές ουσίες που εξουδετερώνουν τα οξέα στα ούρα, τα οποία επιτρέπουν στα βακτήρια να αναπτυχθούν πιο γρήγορα και προωθούν την ανάπτυξη λίθων στρουβίτη.

Οι λίθοι στρουβίτη είναι πιο κοινή σε γυναίκες, επειδή έχουν ουρολοιμώξεις πιο συχνά. Οι πέτρες που συνήθως αναπτύσσονται ως ακανόνιστες δομές που ονομάζονται “staghorns” και μπορεί να αυξηθούν σε όγκο και να είναι αρκετά μεγάλες.

Λίθοι κυστίνης

Η κυστίνη είναι ένα αμινοξύ στην πρωτεΐνη που δεν διαλύεται καλά. Μερικοί άνθρωποι κληρονομούν μια σπάνια, συγγενή κατάσταση που οδηγεί σε μεγάλες ποσότητες κυστίνης στα ούρα. Αυτή η κατάσταση (που ονομάζεται κυστινουρία) προκαλεί λίθους κυστίνης που είναι δύσκολο να θεραπευτούν και απαιτεί θεραπεία δια βίου.

Αίτια & Παράγοντες Κινδύνου

Αρκετοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο για την ανάπτυξη λίθων στα νεφρά, όπως οι εξής:

• Η ανεπαρκής πρόσληψη υγρών και αφυδάτωση
• Μειωμένη ροή ούρων και ο όγκος
• Ορισμένα επίπεδα χημικών στα ούρα που είναι πάρα πολύ υψηλά (π.χ., ασβέστιο, οξαλικό, ουρικό οξύ) ή πολύ χαμηλά (π.χ., κιτρικό)
• Ιατρικές καταστάσεις που μπλοκάρουν ή μειώνουν την ροή των ούρων (π.χ. απόφραξη του ουροποιητικού, γενετική ανωμαλία)
• Λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος
• Διατροφή – Μια διατροφή υψηλή σε νάτριο, λίπη, κρέας και ζάχαρη, και χαμηλή σε φυτικές ίνες, φυτικές πρωτεΐνες, και ανεπεξέργαστους υδατάνθρακες αυξάνει τον κίνδυνο για τη νόσο πέτρας νεφρών. Υψηλές δόσεις της βιταμίνης C (πάνω από 500 mg ανά ημέρα) μπορεί να οδηγήσει σε υψηλά επίπεδα οξαλικού στα ούρα (υπεροξαλουρίας) και να αυξήσει τον κίνδυνο για πέτρες στα νεφρά. Το οξαλικό βρίσκεται στα μούρα, τα λαχανικά (π.χ., πράσινα φασόλια, παντζάρια, σπανάκι, κολοκύθι, ντομάτα, τα καρύδια, σοκολάτα και τσάι.) Όσοι έχουν ιστορικό λίθων θα πρέπει να περιορίσουν την πρόσληψη των μούρων, τα οποία περιέχουν αρκετή ποσότητα οξαλικού.

Ενδείξεις & συμπτώματα

Μικρές, ομαλές πέτρες στα νεφρά μπορούν να παραμείνουν στο νεφρό ή να περάσουν χωρίς να προκαλούν πόνο (που ονομάζεται “σιωπηλές” πέτρες).

Μεγαλύτερες πέτρες μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα όπως τα εξής:

• Πόνο στη βουβωνική χώρα – Πέτρες που σχηματίζονται στο σωλήνα που μεταφέρει τα ούρα από τους νεφρούς στην ουροδόχο κύστη προκαλούν μεγάλο πόνο που ξεκινά στους νεφρούς και το κάτω μέρος της πλάτης και αντανακλά στη βουβωνική χώρα ή μπροστά από την κάτω κοιλιακή χώρα.
• Αίμα στα ούρα (αιματουρία)
• Η αυξημένη συχνότητα ούρησης
• Ναυτία και έμετος
• Ο πόνος κατά την ούρηση (τσούξιμο, κάψιμο)
• Τρυφερότητα στην κοιλιακή χώρα και την περιοχή των νεφρών
• Ουρολοίμωξη (πυρετός, ρίγη, απώλεια όρεξης)

Διάγνωση

Η διάγνωση της πέτρας στους νεφρούς περιλαμβάνει μελέτη του ιατρικού ιστορικού, κλινική εξέταση, εργαστηριακές δοκιμές, και εξετάσεις απεικόνισης.

Εργαστηριακές Δοκιμές

Ανάλυση των ούρων για την ανίχνευση της παρουσίας αίματος (αιματουρία) και βακτηριδίων (βακτηριουρία).

Οι εξετάσεις αίματος για την κρεατινίνη (για την αξιολόγηση της λειτουργίας των νεφρών), την ουρία και τους ηλεκτρολύτες (για την ανίχνευση αφυδάτωση), το ασβέστιο (για την ανίχνευση υπερπαραθυρεοειδισμό), και τον πλήρη αιματολογικό έλεγχο (για την ανίχνευση μόλυνσης).

Οι Εξετάσεις Απεικόνισης

Οι εξετάσεις απεικόνισης που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση λίθων των νεφρών περιλαμβάνουν:

Υπερηχογράφημα

IVU (ενδοφλέβια ουρογραφία)

Αξονική τομογραφία

Θεραπεία

Μικρές πέτρες μπορούν να κινηθούν μέσω του ουρητήρα και να περάσουν έξω φυσικά, με επαρκή πρόσληψη υγρών.

Αν μια πέτρα στα νεφρά δεν κινείται μέσω του ουρητήρα από μόνη της, η χειρουργική επέμβαση θεωρείται υποχρεωτική.

Υπάρχουν διάφορες επιλογές που είναι διαθέσιμες, όπως οι εξής:

• Εξωσωματική λιθοτριψία (με κρουστικά κύματα)
• URS (αφαίρεση της πέτρας δια μέσου της ουρήθρας)
• PCNL (διαδερμική νεφρολιθοτριψία)
• Ανοιχτή Χειρουργική

Αυτή η διαδικασία απαιτεί γενική αναισθησία. Μια τομή γίνεται στην πλάτη του ασθενούς και η πέτρα εξάγεται μέσω μιας τομής στον ουρητήρα ή των νεφρών. Οι περισσότεροι ασθενείς απαιτούν παρατεταμένη νοσηλεία και η αποκατάσταση διαρκεί αρκετές εβδομάδες. Αυτή η διαδικασία είναι τώρα πια σπάνιο να χρησιμοποιηθεί για πέτρες στα νεφρά.